آشنایی با ساختمان بدن زنبور عسل

ساختمان خارجی بدن زنبور عسل

در این مقاله قصد داریم تا چند موضوع را مورد بررسی قرار دهیم: اندام داخلی زنبور و اندام خارجی زنبور و غدد های زنبور عسل و انواع زنبور های کندو و وظایف آنها در کندو و خارح از کندو و همچنین آموزش پرورش زنبور ملکه. ساختمان بدن زنبور عسل

بدن هر زنبور از سه قسمت مختلف تشکیل شده است : (سر ، سینه ، شکم)

سر :

سر شامل اعضای زیر است:  زنبور دارای ۵ چشم است : دو چشم مرکب و سه چشم ساده

دو عدد چشم مرکب که در دو طرف سر قرار دارد که درنرها تقریبا از ۸۶۶۶۶ و کارگرها و ملکه از ۲۶۶۶ چشم ساده تشکیل می شود. * زنبور ها رنگ سیاه ، قرمز ، خاکستری و قهوه ای را تیره می بینند و رنگ آبی جذب کننده آنهاست. ساختمان بدن زنبور عسل

سه عدد چشم ساده کوچک در پیشانی  و دو عدد آنتن یا شاخک که کار آنها لمس کردن و بوییدن است هر آنتن ملکه و کارگر ۸۲ قسمت و نر از ۸۱ قسمت به هم متصل شده است. در روی هر بند اندام حسی قرار گرفته . با مطالعه روی ۱ بند ۱ نوع حس شناسایی شده . مثلا سلولهای حس بویایی شبیه بشقاب می باشند . در روی یکی از بند های شاخک کارگر و ملکه ۰۶۶۶ سلول حس بویایی وجود دارد. در روی بند شاخک نر ها ۱۶ هزار سلول حس بویایی وجود دارد یعنی حس بویایی نرها ۲ برابر کارگر و ملکه است.

حس لامسه

حس بینایی

حس مربوط به باد

حس مربوط به گرما یا سرما

حس مربوط به co2 یا تهویه

دهان یا خرطوم:

 زنبور کارگر به کمک خرطوم شهد را از روی گل ها جمع آوری و از دهان به داخل کیسه عسلی می فرستد.

قطعات دهانی:

از ۹ قسمت تشکیل شده است: لب بالا و آرواره های بالا و آرواره های پایین ،لب پایین با خرطوم

* در حشرات تغذیه به چهار شکل : مکنده مانند پشه ، لیسنده مانند مگش، ساینده مثل ملخ و زنبور عسل بصورت مختلط .

اندامهای داخلی بدن زنبور

دستگاه گوارش

دستگاه گردش خون

دستگاه عصبی

دستگاه تولید مثل نر

                                                               جدول عمر زنبور عسل

بیضه ها:

 ۲ لوله منی نر ، ۱ کیسه های ذخیره منی، ۹ غدد مخاطی، ۲ مجرای انزال، ۰ آلت تناسلی. زنبورعسل در سه تا چهار روزگی اسپرم کمی ذخیره می کند ولی درچهار تا پنج روزگی به پنج میلیون می رسد و در هشت روزگی به ده تا یازده میلیون و بالغ میشود که برای تلقیح مصنوعی بهتر است همه اسپرم ها رسیده باشند که در ۸۲ روزگی عملی است. اسپرم زنبور نر داخل کیسه جا می شود. / * ملکه دارای کیسه ذخیره اسپرم می باشد که کارگر ندارد. دستگاه تولید مثل در زنبوران ماده ۲ تخمدان که هر تخمدان از لوله های تخمک ساز تشکیل شده که در کارگر ۹ تا ۲ عدد در هر تخمدان است. در هر تخمدان ۸۲۶ تا ۸۱۶ و حداکثر ۸۱۲ عدد لوله تخمک ساز وجود دارد. ساختمان بدن زنبور عسل

غده های مهم زنبور عسل

غده های شیری: در دو طرف سر کارگران یک جفت غده وجود دارد برای تولید شیر یا شاه انگبین که در نرها این غده وجود نداشته و در ملکه فقط اثری از آن است و در کارگران پس از ۲ تا ۸۲ روزگی به مدت ۱ روز بیشترین ترشح را دارد و در شروع پرواز این غده ها کم کم کوچک و غیر فعال می شوند.

* دو نوع ژله تولید می کند : ژله کارگری که به نوزاد کارگر و نر از روز اول تا سوم می دهند .و ژل رویال که به نوزاد ملکه می دهند.

غده های بزاقی: که شامل یک جفت غده در سر به همراه یک جفت غده سینه ای بوسیله یک کانال مشترک ترشحاتشان را به دهان زنبور می ریزند که در لاروی برای تنیدن به دور خود و در زنبور کامل بزاق دهان است.

غده زیر آرواره ای : تک می باشد فقط در ملکه بسیار بزرگ و فعال است که ماده ترشحی آن بوی مخصوص ملکه است که باعث نظم و عقیم کردن کارگران می شود که نیم ساعت بعد از نبود ملکه نظم به هم می خورد و کلونی صدای گریه تولید می کنند.

غده مومی: بین قطعات کیتینی شکم چهار جفت غده اند که سه جفتش برای ساختن سلول ها و شان در ۸۱ تا ۸۱ روزگی موم ترشح می کنند.

غده بویایی : بین دو حلقه آخری پشت قسمت شکمی می باشد که کارش ترشح بو هاست که زنبوران نگهبان و کارگر صحرا به وسیله ی آن جمعیت خود را تشخیص می دهند

غده های مخزنی : سه عدد غده جهت ضدعفونی دائمی مدفوع های ذخیره شده در مخزن وجود دارد که زنبورها در روزهای سرد و طولانی زمستان مدفوع خود را در بدن نگاه می دارند و به علت ضدعفونی شدن دائمی فاسد نمی شود

غده سمی : یک جفت در انتهای بدن نزدیک مخرج است که یک عدد مسئول بخش قلیائی و یک عدد مسئول ترشحات اسیدی است )ترشحال اسیدی زهر بیشتر است( سم تولیدی به علت بی اثر بودن بر روی پوست جانوران توسط یک نیش با فشار به داخل بدن دشمنان تزریق می شود که این زهر در پزشکی استفاده های بسیار دارد. ساختمان بدن زنبور عسل

ویژگی های زنبوران یک کندو

نر :

جثه بزرگتر و فربه تر از ملکه و کارگر ها دارد و فاقد نیش است ، دارای خرطوم کوتاه تر ، بیشتر اوقات روی -قاب و در کنار ناحیه پرورش نوزادان است تنها وظیفه آن ها جفتگیری با ملکه و به ندرت گرم کردن کندو است . اوای زندگی توسط کارگر ها تغذیه شده و اواخر زندگی خودشان از عسل تغذیه می کنند . در یک کلنی متوسط در مناطق معتدل اواسط بهار بسته به شرایط محیطی شروع به پرورش نر می کنند تعداد شان در کندو بستگی به اندازه نژاد ، شرایط عمومی و محیطی کندو دارد. از اواسط تابستان که شهد و دانه گرده کم است پرورش نرها متوقف و کارگران مانع تغذیه نرها می شوند تا به تدریج از گرسنگی می میرند و کارگران لاروهای نر را از سلول هایشان بیرون کشیده و به خارج از کندو منتقل می کنند. زنبور نر می تواند تا ۸۶ کیلومتر پرواز کند و حتی می تواند خود را روی یک جریان هوا بیاندازد و تا بیش از ۸۶ کیلومتر هم برود و به این صورت است که زنبور توانسته است در سرتاسر کره زمین پخش شود.

کارگران :

از نظر جثه کوچکترین افراد کندو هستند ، ماده اند ولی تخم نمی گذارند اما برای حدود۸۶ روز اگر ملکه در کلنی نباشد تخم یا لارو جوان نیز موجود نباشد تخمدان های بعضی از کارگران فعال شده و تخم های زیادی را به طور نا منظم در سلول ها می گذارند که تخم هایشان به علت عدم آمیختن با اسپرم بارور نشده و به نر تبدیل می شود. از ابتدای زندگی و به تدریج که سن زنبورهای کارگر افزایش می یابد نوع کار و فعالیت آن ها تغییر می کند ، کارگران به دو دسته داخل کندو و خارج کندو تقسیم می شوند. کارگرها می توانند بین ۹ تا ۰ کیلومتر پرواز کنند

زنبوران کندو :

از بعد خروج از سلول تا سه هفته داخل کندو وظایفی متناسب با سنشان انجام می دهند و سه روز اول تمیز کردن سلول هایی که بتازگی خود و یا دیگر زنبوران از آن خارج شده اند سه تا شش روزگی تغذیه لاروهایی که سن آن ها بیش از سه روز است ۰ تا ۸۲ روزگی تغذیه لاروهای جوان کمتر از ۱ روزه . هفته سوم تمیز کردن از مواد خارجی یا زنبورهای مرده ، بسته بندی گرده ها در سلول ها ، ترشح موم و ساختن لانه های مومی و بستن سلول های پرشده از عسل یا سلول هایی که لارو پیله کرده ، گرفتن شهد از زنبوران مزرعه ، تبدیل شهد به عسل ، کاربرد بره موم ، تغذیه و مواظبت از ملکه و ساختن زهر و مواظبت از کندو. زنبوران مزرعه : پرواز اولی تمرینی و شناسایی است و سپس پرواز اصلی برای آوردن غذا ، شهد ، گرده ، آب و صمغ شروع می شود.

وظایف کلی زنبور عسل کارگر از روز اول تا آخر زندگی داخل کندو

۶ الی ۱۲ بیشترین میزان تولید ژل رویال را دارد .

۱۳ الی ۱۸ غدد موم ساز فعال می شود و می توانند تولید بره موم کنند درضمن این گروه از زنبورها به عنوان آچار فرانسه محسوب می شوند

۱۹ الی ۲۱ بیشترین زهر را دارند.

خارج کندو

ملاقات با گل ها ، انجام عمل گرده افشانی ، جمع آوری و حمل گرده ، شهد و صمغ ، جمع آوری و حمل آب

ملکه:

کلیه صفات یک کندو به ملکه آن بستگی دارد و ملکه مادر کلنی است . صفاتی مانند رنگ زنبوران ، میزان جمع آوری شهد و گرده ، تولید موم و آرام بودن در داخل کندو و مقاومت در مقابل بیماری ها و زمستان گذرانی بستگی به ملکه دارد. ملکه در کندو اغلب در نزدیکی لاروهای جوان و تخم ها دیده می شود و بیشتر اوقات توسط تعدادی زنبور کارگر محافظت می گردد . کارگرها ملکه را تعقیب ، تغذیه و نظافت کرده و با شاخک های خود مرتباً وی را لمس می کنند و در مواقع لازم مواد دفعی او را خارج می کنند. تفاوت ملکه با دیگر زنبوران : به نسبت از کارگران بزرگتر بوده و فاقد زنبیل جمع آوری گرده بوده )در پاهای عقبی( از نرها شکم درازتری دارند )نرها شکمی کوتاه و در انتها کلفت تر( بال های ملکه قسمتی از شکم او را می پوشاند ولی بال های کارگران تقریبا تمام شکمشان را پوشانده است . سینه ملکه از کارگرها بزرگتر است که با توجه به این خصوصیات پنجره ملکه را ساخته اند که فقط کارگران توان عبور را دارند و نه ملکه و نه نرها. پیدا کردن ملکه در کندو : معمولاً در محوطه پرورش نوزاد به سر می برد مگر در زمانی که کندو را بهم زده باشند و۸۲  عدد هستند و ملازم نامیده می شوند همراهی می کنند. در همیشه ملکه را تعدادی زنبور کارگر که حدود ۱۰ الی ۱۲ حالی که سر همه آن ها متوجه ملکه است حلقه وار او را احاطه کرده و از او پرستاری می کنند. برای پیدا کردن ملکه باید ابتدا یک یا دو قاب گذاری کندو را اغلب فاقد تخم و لارو هستند ملاحظه شود )برای احتیاط( و به کنار کندو تکیه داد سپس بقیه قاب ها را یک به یک بازدید کرد ملکه معمولا روی قاب های با تخم و لارو جوان کار می کند و به ندرت روی قاب های بدون تخم و لارو یا عسل دیده می شود ، ولی مشاهده ملکه روی این قاب ها براثر فرار ملکه از بازدید کننده است و باید توجه کرد که قاب ها را باید درست بالای کندو بازدید کرد که اگر ملکه به علت سنگینی شکم از قاب افتاد در داخل کندو بیفتد . اگر ملکه بیرون از کندو بیفتد خطر له شدن و یا پیدا نکردن راه را دارد . برای اطمینان از وجود ملکه حتما لازم نیست خود ملکه دیده شود ، اگر در کندو تخم روز و لارو در سنین مختلف به مقدار کافی و با کیفیت و ترتیب مناسب وجود داشت و جمعیت کندو کافی بود لازم نیست دنبال ملکه بگردیم ، حتی در مورد صفات خوب آن نیز می توان قضاوت کرد. ساختمان بدن زنبور عسل

پرورش ملکه در کندو

موقعی که ملکه پیر باشد و یا به عللی از بین رود پس از چند ساعت زنبوران کارگر به عدم وجود او پی می برند و تعدادی از سلول هایی که دارای لاروهای یک یا دو روزه کارگر است را انتخاب نموده که معمولاً سلول های کناره به ۵.۲ سانتی متر طول و یک / خصوص سلول های کناره های قاب برای تبدیل شدن به ملکه آماده می شود که حدود یک سانتی متر قطر دارند . ملکه های جوان باکره پس از ۱۰ الی ۱۱ روز از سلول های خود خارج می شوند . تعداد سلول های ملکه در کندو بستگی به نژاد ، اندازه کلنی ، موقع سال و شرایط ایجاد شده برای تولید آن دارد . عواملی که موجب تبدیل تخم به ملکه یا زنبور کارگر می شود یکی اندازه حجره و دیگری نوع و میزان تغذیه در دوران لاروی است . کارگران مقدار زیادی شاه انگبین )ژل رویال( در شاخون)حجره ملکه( انباشته می کنند به نحوی که لارو ملکه در روی آن شناور است که مقدار آن بیش از مصرف لارو است و مازاد این پس از تولد ملکهدر شاخون می ماند.

ساختمان بدن زنبور عسل

حالات پرورش ملکه در کندو

حالت اضطراری : زمانی است که ملکه از بین می رود و کندو یتیم می شود که کارگران لارو یک روزه ای را انتخاب ، حجره اش را بزرگ کرده و با ژل رویال تغذیه می کنند تا به ملکه تبدیل شود. اگر کندویشان حاوی تخم و لارو یک روزه نبود ازکندوی دیگری می توان گرفت و در این کندو گذاشت . باید کندو و جمعیت غذای کافی )عسل و گرده( داشته باشد یا در طبیعت موجود باشد تا این را انجام دهد.

حالت تکثیر : کندو خود را برای بچه دادن آماده می کند ، که ابتدا چند حجره ملکه آماده و سپس ملکه در همه آن ها تخم بارور گذاشته و سپس ژل رویال می دهند و یا سلول های لارو یک روزه را آماده می کنند.

حالت جانشینی : وقتی ملکه پیر یا معیوب و یا بیمار است و قادر به تخمگذاری در حد نیاز نیست که ملکه دیگری برای جانشینی او انتخاب می کنند در این حالت در تعداد محدودی ۱ ۲ عدد وسط شان قرار می گیرد .

حجره ملکه :

یا اول حجره ساخته می شود که قسمت پایین شان مخصوص پرورش نوزاد است و یا حجره کارگران می شود که وسط شان است این سلول ها )شاخون( بزرگ تر از سلول های عادی هستند و شبیه پستان گاوند و همیشه تعدادی کارگر دور آن جمع هستند تعداد شاخون های تعویض ملکه کمتر از تعداد شاخون های حالت های تکثیر با اضطراری است.

ملکه باکره :

موقعی که حالت شفیرگی ملکه به پایان می رسد ملکه از داخل کناره سرپوش را بریده و از آن بیرون می آید. اولین ملکه باکره متولد شده در داخل کندو شروع به گردش کرده و همه ملکه های داخل سلول های شاخون را نیش زده و از بین می برد و سپس کارگران سلول های ملکه را خراب و ملکه های مرده را از کندو خارج می کنند. اگر دو یا چند ملکه با هم متولد شده باشند موقعی که دو ملکه به هم برسند با یکدیگر می جنگند تا یکی از آن ها کشته شود ولی در هر صورت پس از شروع تخم ریزی هرگز در یک کندو بیش از یک ملکه وجود ندارد بالغ شدن ملکه باکره پس از تولد حدوداً ۲ روز به طول می انجامد و پس از بلوغ تا ۱ هفتگی اقدام به پرواز جفت گیری می کند و بعد از جفت گیری شروع به تخم گذاری می کند. ساختمان بدن زنبور عسل

شکل ملکه باکره :

اول تولد جثه نسبتا بزرگی دارد ولی در چند روز اول عمر خود به مرور کوچکتر می شود و کمی بزرگتر از کارگران به نظر می آید . شکم کوچک ، فاصله بندهایش هم کم است ، حلقه ملازمین وجود ندارد ، حرکت تند و ترسو است و در کارگران مخفی می شود، تمایل به پرواز دارد برعکس ملکه بارور ، شکم ملکه باکره پس از جفت گیری رشد کرده ، متورم و کشیده و به مراتب بزرگتر از شکم کارگران و ملکه باکره است ، تفاوت ملکه باکره با ملکه بارور را در جدول زیر مشاهده می کنید:

رفتار زنبور عسل کارگر با ملکه باکره :

بعد از تولد ملکه تا مدتی هیچگونه توجهی به آن نمی کنند و نادیده گرفته می شود ولی به زودی کارگران به طرف او جلب شده و او را تغذیه می کنند)تغذیه کم یا اذیت کردن(ولی با این ملازمین، تعدادشان به تعداد ملازمین ملکه تخمگذار نمی رسد.جفتگیری ملکه)پرواز عروسی( : ملکه در۴ الی ۶ روزگی چند پرواز شناسایی انجام داده و سپس آماده می شود که پرواز ۶ الی ۱۴ روزگی بین ساعت ۱۰ الی ۱۴ یک روز آفتابی برای جشن اصلی یا تنها پرواز جفتگیری عمر خود را انجام دهد. در عروسی فرمونی ترشح می کند که تمام نرها از تمام کندو ها به دنبال ملکه رفته که به ارتفاع ۸۲ ۸ متر در یک روز آفتابی بدون باد پرواز می کند تا قوی ترین نرها به ترتیب با ملکه جفتگیری کنند. بعد به علت خارج شدن قسمت مهمی از دستگاه تناسلی نر در موقع جفتگیری بلافاصله زنبور نر می میرد و آن قسمت از دستگاه تناسلی نر در دستگاه تناسلی ملکه باقی می ماند سپس زنبور نر بعدی با پای خود باقیمانده دستگاه تناسلی نر قبلی را خارج و سپس جفت جفتگیری می کند و ملکه زمانی که احساس کرد میزان اسپرم کافیست؛ با باقیمانده آخرین دستگاه تناسلی نر )علامت جفتگیری( به کندو باز می گردد که ملازمین علامت جفتگیری را خارج کرده و ملکه را تمیز و تیمار می کنند تا ملکه برای ۲ الی ۵ روز بعد تخمگذاری را شروع کند. علت جفتگیری در خارج کندو عدم هم خونی و جفتگیری با قوی ترین نرها می باشد. چناچه تا سه هفتگی ملکه باکره جفتگیری نکند دیگر قادر به جفتگیری نیست و شروع به تخم های بارو نشده می کند و باید در هفته دوم و سوم عمر ملکه توسط زنبور دار بازدید شود. در پرواز جفتگیری ملکه بطور متوسط با ۶ الی ۱۰ نر مختلف جفتگیری می کند که باعث کاهش خطر هم خونی و تقویت صفت خوب در کلنی می شود.مدت زمان پرواز عروسی ۱۰ تا ۳۰ دقیقه و یا کمتر از آن است و راندمان کار ملکه از نظر میزان تخم ریزی و تولید جمعیت کافی که تا چند سال قادر به تولید خوب باشد بستگی کامل به جفتگیری و ذخیره اسپرم دارد. ساختمان بدن زنبور عسل

یک ملکه خوب در فصل بهار و اوائل تابستان که جمعیت و شرایط آب و هوایی و غذا مناسب است روزانه حدود ۲۶۶۶ تا ۲۲۶۶ تخم می گذارد و اواخر تابستان و پاییز به مرور کاهش می یابد و در فصل زمستان قطع می شود و فقط در کندو های پر جمعیت و قوی تعدادی از تخم ها را پرورش می دهند. قضاوت از طریق مشخصات ظاهری ملکه : صفاتی از قبیل قد کشیده، شکم حجیم، بالهای خوابیده رو پشت شکم، اندام سالم و استفاده از همه پاها هنگام حرکت دلیل خوبی ملکه است ولی صددرصد قابل اطمینان نیست. قضاوت از طریق کار ملکه : کار ملکه فقط تخم ریزی است پس تخم ریزی یک نواخت و متراکم و زیادکه عمده شان در قسمت میانی و پایینی به طور یکنواخت تخم ریزی شده باشد دلیل بر خوبی ملکه است. استفاده از یک کندو برای پرورش ملکه : می توانید ملکه ها را داخل قفس درون یک کندوی بدون ملکه بگذارید تا آنها ملکه ها را تغذیه کنند و در زمان مناسب آنها را به کلنی هایی که فاقد ملکه هستند بدهید.

dibazarco